Prof. Theo Gevers. Foto Jan Willem Steenmeijer
Het is lastig onderscheiden tussen ‘echt’ en ‘fake’, Theo Gevers, die portretten projecteert, heeft er plezier in dat zijn publiek er vaak naast zit. Theo, hoogleraar aan de UvA, wijst op onlogische schaduwen, scheve verhoudingen en vreemde gebitten als signalen voor ‘fake’, maar een heel onwaarschijnlijk portret blijkt tot ieders verrassing echt. Science Café Tilburg vult met ‘Artificial Intelligence en deepfake’ elke stoel in Paradox, Theo vertelt en gaat in op vragen.
Hij komt vlot uit de startblokken en spreekt van mensen, digitaal gemaakt en acterend in de virtuele wereld, van goede en slechte ontwikkelingen en wat grote bedrijven doen met onze data maar ook van ongekende mogelijkheden, zoals het ontwikkelen van nieuwe moleculen met nuttige eigenschappen, zoals het binden van CO2. Hij spreekt van neuronen, neurale netwerken, perceptronen, denoising en het wegen van input, waarvan AI leert een opdracht uit te voeren, bijvoorbeeld een beeld maken van een mens, of van een komkommer, wat we maar willen.
In een handomdraai
AI kan tekst omzetten in beeld. Veel componenten van AI zijn bestaande of, in zijn woorden, ‘oude’ techniek, maar die is nu ‘schaalbaar’: de ontwikkelingen gaan snel en verrassen ook hem. Hij legde de computer een wiskundig probleem voor waar hij op puzzelde: die had het in een handomdraai opgelost. Ik was er achter gekomen, verzekert hij zijn publiek, maar dit ging snel en de oplossing was waterdicht. In de geneeskunde, bijvoorbeeld in diagnoses, doet AI het erg goed.
Beetje fake maar wel effectief is deep therapy, waarbij nabestaanden kunnen spreken met (kunstmatige versies van) overledenen en slachtoffers met daders en, belangrijker soms, omstanders die niet ingrepen. Een therapeut voert het gesprek in een andere kamer; programmatuur maakt er op een beeldscherm de beoogde gesprekspartner van en de therapeutische effecten zijn merkbaar en meetbaar.
Beperkt risico?
Doe je bitcoins tijdig van de hand, adviseert Theo: in de encryptie gaat quantum computing een revolutie brengen die bescherming en geheimhouding moeilijk maakt. Goed dat AI wordt gereguleerd door de EU, meent hij, al wekt het verbazing dat deepfakes worden aangeduid als categorie ‘beperkt risico’. Deepfakes zijn goed te onderkennen met behulp van… AI, maar nieuwe vormen zijn pas na grondige analyse als vals te ontmaskeren. De mogelijkheden van ChatGPT zijn enorm maar origineel werk van studenten krijgt hij door ze met potlood op papier te laten werken.
Theo is merkbaar gewend voor zalen betastudenten te staan: hij overschat voorkennis en absorptievermogen. Maar de zaal is gefascineerd en stelt goeie vragen. Gaat AI creatief denken? AI combineert het bestaande, maakt nieuwe beelden, is creatief ‘op pixelniveau’. Nieuwe moleculen ontwerpen doen mensen incrementeel, stapje voor stapje, AI anders en sneller en doelgerichter. Heg knippen en koken, dat doen we voorlopig beter, troost hij, robots zijn niet zo handig.
Andere vaardigheden
Wordt AI slimmer dan wij, overvleugelt AI ons in de toekomst? Wij zijn, zegt Theo netjes, beperkt in onze capaciteiten, wat lijkt op een ‘ja’. Zijn wij de zwakste schakel? Ons brein nam 100.000 jaar om te ontwikkelen en past zich aan in een heel ander tempo dan AI. Hij zet in op synergie tussen AI en de mens. Voedt AI wantrouwen? Wie goed checkt, zoals de NOS, wordt juist vertrouwd.
Raken we vaardigheden kwijt? Theo heeft twee puberneven die heel andere vaardigheden hebben dan zijn generatie. Maakt hij zich zorgen? Hij ziet duistere kanten (deepfake porno, racisme) maar AI buiten de deur houden is ‘een moeilijk verhaal’. Niet bezuinigen op onderzoek, benadrukt hij, we willen niet afhankelijk zijn van China of achterblijven bij de VS.
Intelligentie en potentie
Ethiek heeft het loodje gelegd, zegt presentator Ward Deckers donker, als hij de spreker aankondigt: wat is nog echt, maar na verhaal en discussie is hij positiever en meent hij er best wat van begrepen te hebben. WiWa, de vaste huisartiest, zingt in zijn speciaal, ‘helemaal zelf geschreven’ lied over intelligentie en existentie en potentie. En zangeres Nora van Mill, derdejaars aan de Rockacademie, overpeinst in een lied dat alles al gezegd en gedaan is, maar dat is wat haar betreft vanavond toch niet helemaal waar gebleken.
Commentaires