Amerikanen en Europeanen leven in andere werelden. We moeten niet langer doen alsof we op dezelfde manier denken over macht en kracht (‘power’), schrijft de Amerikaan Robert Kagan: de doelmatigheid van macht, de moraliteit, de wenselijkheid. Eén van de dingen die ons volgens hem het meest duidelijk verdelen is de vraag waar de mensheid zich precies bevindt op het continuüm tussen de wet van de jungle en de wetten van de rede.
Soft power
Europa heeft power politics uitgevonden maar zwoer die af, stelt Kagan, toen het de macht kwijtraakte. De Europeanen zien nu vanuit hun positie van zwakte niet zozeer de bedreigingen als wel de problemen die kunnen worden opgelost met soft power, economie en handel. Europa heeft een zelfbenoemde missie voor de wereld: wetten en regels, en onderhandeling en samenwerking lossen de problemen op, en daarin vormen de Verenigde Staten een bedreiging omdat die een militaire macht vertegenwoordigen, strategisch denken en soms menen te moeten handelen volgens de regels van de wereld van Hobbes, ook als dat strijdig is met de postmoderne normen van een Europa dat zich afwendt van de macht en zich terugtrekt in een ‘post-historical paradise of peace and relative prosperity’ waarin de vergrijzende Europeanen volgens cynici hun geld liever uitgeven aan sociale voorzieningen, lange vakanties en korte werkweken dan aan defensie. Onder de bescherming van de Amerikaanse atoomparaplu hebben de Europeanen de illusie ontwikkeld dat macht zoals Kagan die bedoelt er in de wereld niet meer toe doet. De Europese integratie, die veel energie kost en de blik naar binnen richt, werd de vijand van een mogelijke Europese militaire macht en van een daarop gebaseerde rol in de wereld.
Op het eind van de Koude Oorlog is heel verschillend gereageerd: veel Europanen namen ‘a holiday from strategy.’ De Verenigde Staten zetten hun beleid juist meer kracht bij. Tegelijk met het ontstaan van de unipolaire wereld kwamen terrorisme en massavernietigingswapens: grotere gevaren voor de VS dan voor Europa. We hoeven ons van Kagan geen illusie te maken dat de Verenigde Staten zich zullen laten weerhouden, zonder steun van de Veiligheidsraad en ook preventief, militaire actie te nemen als zij dat nodig achten. Moraliteit en rechtvaardigheid worden niet altijd gediend door internationaal recht en door de Veiligheidsraad, waar Europa de Verenigde Staten aan wil binden om nog enige greep te houden. De kwestie Kosovo laat zien hoe inconsequent Europa hierin is.
Ideologische kloof
Dit is meer dan een wisseling van machtspositie en bijbehorend perspectief: er is, te verklaren door de Europese geschiedenis, ‘a broad ideological gap.’ ‘By nature, tradition, and ideology the US has always tended toward the promotion of liberal principles in disregard of Westphalian niceties.’ Moeten of mogen we berusten in die brede kloof? ‘Europe matters because Europe and the United States remain the heart of the liberal, democratic world… () Europeans cannot forever ignore their own vision of a more humane world, even if they are these days more preoccupied with their vision of a strengthened international legal order.’ Onze hoop voor de mensheid is in essentie dezelfde. Europa heeft de Verenigde Staten legitimiteit te bieden. Maar zolang beide geen visie delen op de bedreiging door terreur en massavernietigingswapens komen ze niet tot een gezamenlijke strategie. Waar de Europeanen erin slagen de Amerikaanse macht in te tomen vullen zij de vrijkomende ruimte niet op en neemt de invloed van de liberaal-democratische wereld af. Kagan laat er geen twijfel over bestaan dat we dan van het afzweren van machtpolitiek bitter spijt krijgen.
Robert Kagan: Of Paradise and Power. America and Europe in the New World Order, New York 2004
Comments